http://wiadomosci.onet.pl/regionalne/kr ... omosc.htmlIlość rakotwórczego benzo(a)pirenu, którą przyjmuje rocznie krakowianin odpowiada wypaleniu 3300 papierosów. Dla porównania mieszkaniec Berlina przyjmuje dawkę równoważną 200 papierosom, a Londynu 35 - donoszą inicjatorzy akcji „Krakowski Alarm Smogowy”. Młode matki, które postanowiły powiedzieć STOP trującemu smogowi, zgromadziły już tysiące zwolenników. W czwartek po południu ulicami miasta przejdą protestujący mieszkańcy w maseczkach antypyłowych.
Fot. Adam Golec / Agencja Gazeta
Krakowianie wdychają najgorsze powietrze w Polsce! W środę zanieczyszczenie powietrza tzw. pyłem zawieszonym wynosiło miejscami prawie 500 proc. normy i osiągnęło stan alarmowy.
Zgodnie z obowiązującymi normami dopuszczalne stężenie pyłu nie powinno przekraczać 50 mikrogramów na metr sześcienny. Tymczasem wskaźniki w trzech miejscach pomiarowych w Krakowie po raz kolejny pokazywały przerażające wartości: przy Al. Krasińskiego 242 µg/m3, w Nowej Hucie 183 µg/m3, a w Kurdwanowie 250 µg/m3. Dla krakowian to nic nowego. Normy stężenia szkodliwych substancji są w stolicy Małopolski przekroczone przez ponad 200 dni w roku. W grudniu zapylenie powietrza sięgnęło aż 800 proc. normy. Tak źle nie było od 2006 r.
REKLAMA
Małopolski Urząd Marszałkowski na specjalnej stronie internetowej każdego dnia informuje o zanieczyszczeniu powietrza. „Kobiety w ciąży, dzieci, ludzie starsi, chorzy na astmę i choroby alergiczne nie powinni wychodzić z domów” – brzmią komunikaty.
STOP zatruwaniu naszych dzieci
Mieszkańcy Krakowa mają dość szkodliwego dla zdrowia, śmierdzącego pyłu nad ich głowami. - Ohydny zapach spalenizny czuć przez kilka miesięcy w roku. Mieszkam w Krakowie od 20 lat i nigdy nie było tak tragicznie. Mam dość. Mówią, żeby nie wychodzić z domu. Przecież po otworzeniu okna też nie ma czym oddychać - denerwuje się Zbyszek Czapla, mieszkaniec Krakowa. Dziwi się władzom miasta i twierdzi, że zapominają nie tylko o mieszkańcach, ale też o zagranicznych przybyszach, którzy przestają cenić uroki miasta królów pełnego zabytków, bo zwyczajnie nie widać ich zza gęstego smogu...
W grudniu cierpliwość straciły młode mamy, których pociechy nie mogły regularnie wychodzić z przedszkola na spacery. – Powołałyśmy Krakowski Alarm Antysmogowy, aby zwrócić uwagę na problem, z którym zupełnie nie radzą sobie władze samorządowe. To kolejny sezon, kiedy normy są znacznie przekraczane - zaznacza Ewa Lutomska, pomysłodawczyni akcji. - W XXI wieku Kraków powinien znaleźć sposób na zlikwidowanie smogu - postuluje.
Inicjatywę na portalu społecznościowym facebook, gdzie wraz z przyjaciółmi informuje m.in. o zanieczyszczeniu powietrza, polubiło już 6,3 tys. osób, wśród popierających akcję znaleźli się m.in. Michał Rusinek, Robert Makłowicz i Jak Klata. "Ujrzeliśmy słońce!" - cieszyli się internauci podczas ostatnich świąt. Niestety tylko przez kilka dni. Kraków znów spowiła pełna trujących drobinek mgła. Krakowianie są wściekli.
Zwolennicy KAS przygotowali petycję do władz samorządowych, w której zaapelowali o wprowadzenia całkowitego zakaz palenia węglem, proponują większe dofinansowania do wymiany pieców węglowych, częstsze kontrole straży miejskiej i większe kary. Domagają się też ograniczenia ruchu samochodowego, „psującego” krakowskie powietrze. W czwartek 10 stycznia przeciwnicy smogu przejdą przez centrum miasta w maseczkach przeciwpyłowych.
Lidia Ostólska, dziennikarka i inicjatorka ruchu „STOP dla smogu w Krakowie” zwraca z kolei uwagę na absurdy kontroli w kotłowniach domów.
- Mandaty są za niskie, kilkaset złotych nie odstraszy mieszkańców, ponadto w Krakowie jest tylko 40 wyszkolonych osób, które podczas dyżuru muszą kontrolować też dzikie wysypiska. Jeżeli ktoś nie przyjmuje mandatu i mówi, że nie spala śmieci, pobierany jest popiół z pieca. Trafia on do badań, ale wyniki znane są dopiero po pół roku - wylicza Ostólska. Zauważa, że nieznana jest liczba pieców do likwidacji. - Nie wiemy, czy jest ich 30 tys. czy może 60 tys.? Miasto wymienia ok. 200 pieców rocznie, jeśli będą to robić w takim tempie, zanim zakończą się te działania, będę już staruszką - dodaje rozżalona Ostólska.
Niechlubne rankingi
Rewolucję obywatelską chwali Ryszard Listwan, zastępca wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. – Potrzeba zdecydowanych działań, być może oddolne ruchy zmobilizują władze. W Małopolsce oprócz Krakowa, powietrze jest też mocno zanieczyszczone w Skawinie, Nowym Sączu i Suchej Beskidzkiej. W najlepszej sytuacji są Gorlice, Krynica, Piwniczna czy Muszyna – mówi w rozmowie z Onetem Listwan.
Na tle miast w Polsce, Kraków wypada najgorzej. Tuż za nim w rankingach jest nawet Śląsk, czyli m.in. Zabrze, Rybnik i Katowice, a także Kielce i Warszawa.
Krakowscy aktywiści podają przykłady innych miast europejskich, które skutecznie zlikwidowały problem ze smogiem. Londyn do działań zmobilizowała śmierć 12 tys. ludzi w katastrofie środowiskowej w 1952 r. - Czy potrzeba kolejnych ofiar, aby rządzący podjęli radykalne kroki? - pyta Ewa Lutomska. Inicjatorzy antysmogowej akcji oczekują choćby zaczerpnięcia części rozwiązań, stosowanych obecnie w Europie.
Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego zgodnie z unijnymi wytycznymi opracował plan awaryjny na wypadek drastycznie wysokiego zanieczyszczenia. Okazuje się, że Krakowa nie da się jednak „przewietrzyć’, tak jak robią to inne miasta, chcąc obniżyć poziom zanieczyszczeń. W Berlinie i Londynie na przykład wprowadza się trzydniowy zakaz poruszania się samochodami, palenia w piecach i czasowo ogranicza produkcję. Niestety, według badań, w przypadku Krakowa nawet taka trzydniowa terapia szokowa nie pomoże…
Skazani na smog?
Główną przyczyną pogarszania się stanu powietrza jest tzw. niska emisja, która jest efektem spalania złej jakości węgla, śmieci, odpadków organicznych i starych mebli w domowych kotłowniach i piecach. Rocznie krakowianie emitują do atmosfery 762 tony pyłu i 470 kilogramów rakotwórczego benzopirenu.
- Złe paliwo powoduje zbyt duże stężenie pyłu PM 10, który zawiera węgiel, siarkę, związki azotu, wapnia, chloru oraz trujące rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i dioksyny - tłumaczy Ryszard Listwan. W 70 proc. za tzw. niską emisję w Krakowie odpowiedzialni są więc mieszkańcy. Wpływ na zanieczyszczenie mają tez oczywiście spaliny samochodów, dlatego kluczowe jest dokończenie budowy obwodnicy miasta.
Poziom zanieczyszczeń rośnie w sezonie zimowym. Zapyleniu sprzyjają niekorzystne warunki atmosferyczne i topograficzne miasta: liczne dni bezwietrzne, brak naturalnej wentylacji oraz położenie Krakowa w niecce i dolinie Wisły.
Smog zatruwa cały organizm. Niekorzystnie wpływa na układ oddechowy, może wywołać choroby serca, udar mózgu, astmę, nadciśnienie, bóle w klatce piersiowej, przewlekłe zapalenie oskrzeli i alergię. Okazuje się, że w Małopolsce na astmę choruje kilka razy więcej dzieci niż w innych rejonach Polski.
Wyniki badań naukowców z Katedry Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego są szokujące. Potwierdzają, że kobiety narażone na oddziaływanie smogu rodzą mniejsze dzieci, a po kilku latach można też zaobserwować mniejszą pojemność płuc u tych dzieci. Z badań wywnioskowano też, że w czasie smogu i kilka dni po nim rośnie liczba zgonów.
Bezsilność urzędników
Władze miasta w latach 1995-2009 w ramach programu dofinansowania dla osób fizycznych likwidujących niską emisję, wydało ponad 11,8 mln zł, zlikwidowano 325 kotłowni i ponad 19,5 tys. pieców, zainstalowano też ponad 290 odnawialnych źródeł energii. W lipcu 2011 r. radni miasta przyjęli pierwszy Program Ograniczania Niskiej Emisji dla Miasta Krakowa. Mieszkańcy mogli starać się podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej, dotację do instalacji ogrzewania gazowego, elektrycznego, olejowego czy odnawialnego źródła energii. Program wymiany pieców na ogrzewanie bardziej ekologiczne.
W 2011 roku na dofinansowania do wymiany pieców przeznaczono kwotę 2,7 mln zł. W tym roku można się ubiegać nawet o 100 proc. dotację do wymiany pieców, poszerzona została też lista kryteriów rozpatrywania wniosków, a kwota zabezpieczona w budżecie wynosi 2,8 mln zł.
Strażnicy miejscy i pracownicy Wydziału Kształtowania Środowiska krakowskiego magistratu przeprowadzają kontrole i rozdają ulotki na temat szkodliwości spalania odpadów. Władze gminy stopniowo rozwijają sieć ciepłowniczą, a w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wprowadzają zapisy mówiących o tym, jakie źródła ciepła mogą być instalowane w danym terenie. To wciąż za mało, sytuacja staje się coraz bardziej dramatyczna, rośnie liczba samochodów zatruwających powietrze, a wielu mieszkańców bezkarnie pali w piecach toksyczne śmieci.
- Gmina może realizować jedynie działania wpisane w wojewódzkim programie ochrony powietrza i Kraków to robi. Aby wdrożyć w życie inicjatywy mówiące m.in. o zakazie sprzedaży węgla czy okresowych zakazach wjazdu samochodów do centrum, muszą znaleźć się w takim programie. Obecnie jest on na etapie aktualizowania – tłumaczy Jan Machowski z biura prasowego krakowskiego magistratu.
Prawo do zdrowego oddychania
Marcin Stoczkiewicz, specjalista ds. prawa ochrony środowiska, przypomina o prawie do czystego powietrza. – Jest zagwarantowane w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i wynika bezpośrednio z prawa do życia oraz prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego – tłumaczy w rozmowie z Onetem. Znaczne przekroczenie norm, tak jak w Krakowie, to naruszanie tego typu uprawnień. Stoczkiewicz twierdzi też, że obowiązki władz publicznych do ochrony powietrza wynikają bezpośrednio z konstytucji. Władze publiczne muszą prowadzić politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne i ochronę środowiska.
Skargę na państwo do Komisji Europejskiej na smog w Rybniku złożyła w ostatnich dniach grupa zrozpaczonych mieszkańców Rybnika, gdzie poziom trujących pyłów również dramatycznie przekracza dozwolone normy. Do sądu ma też trafić precedensowy wniosek o odszkodowania od Skarbu Państwa za kiepskie powietrze.
Inicjatorzy krakowskiej akcji nie chcą wchodzić na wojenną ścieżkę. - Zależy nam przede wszystkim na szerokich konsultacjach społecznych i rozmowach z władzami samorządowymi – deklarują zwolennicy „Krakowskiego Alarmu Smogowego”.
Pod koniec grudnia 2012 r. rozpoczęła się procedura formalnych konsultacji społecznych w ramach Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego. Konsultacje potrwają do końca stycznia 2013 r. - Każdy ma prawo prawo zgłosić uwagi i wnioski, a co najważniejsze - organ administracji musi je rozpatrzyć i uzasadnienia – wyjaśnia Stoczkiewicz i apeluje, by zająć stanowisko w tak ważnej sprawie.
Kompleksowe działania i konkrety
Apele krakowskich aktywistów nie pozostają bez echa. - Przedstawię projekt uchwały, w którym zaproponuję wprowadzenie zakazu instalacji pieców węglowych we wszystkich nowo powstających budynkach w Krakowie – zapewnia Kazimierz Barczyk, przewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego. Będzie to pierwszy taki projekt w Polsce. Wprowadzenie całkowitego zakazu palenia węglem jest teoretycznie możliwe, ale może mieć tragiczne skutki. – Bez ogrzewania zostałoby nagle ćwierć miliona ludzi, nie możemy do tego dopuścić. Taki zakaz byłby zbyt radykalny – mówi stanowczo Barczyk.
- Uważam, że warto przeprowadzić referendum, w którym mieszkańcy Krakowa i gmin uzdrowiskowych wypowiedzą się w sprawie ostrzejszych działań, zagłosują za rozbudowaniem sieci ciepłowniczej czy dopłatami do kolektorów słonecznych – mówi. Barczyk przypomina, że od 1 stycznia 2013 r. można starać się o 50 tys. zł dofinansowania do budowy domu pasywnego (o minimalnym zapotrzebowaniu na energię) i 30 tys. zł w przypadku budynku energooszczędnego.
Po duże pieniądze ma szanse sięgnąć też Kraków z programu likwidacji niskiej emisji, ogłoszonego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Pula środków do wykorzystania sięga 800 mln zł. O skorzystanie z szansy apeluje Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski, które zaniepokojone złym stanem powietrza w Krakowie zwiastuje katastrofę ekologiczną.
- To program przeznaczony na poprawę jakości powietrza w najbardziej zanieczyszczonych miastach. Wkład NFOŚiG wynosi 400 mln zł, resztę dołożyć muszą Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i gminy - wyjaśnia w rozmowie z Onetem Andrzej Guła, ekonomista zajmujący się sprawami ochrony środowiska. Ale same dofinansowania nie rozwiążą problemów regionu.
- Jeśli mamy przywrócić jakość powietrza do poziomów bezpiecznych dla zdrowia i życia, trzeba będzie w końcu wprowadzić zakaz palenia węgla, ale określając odpowiedni horyzont czasowy na wprowadzenie w życie nowych przepisów - mówi. Potrzebne są kompleksowe rozwiązania. Szeroka akcja edukacyjna musi iść w parze ze zmianą systemu kontroli palenia w piecach. - Oddychamy dziś trucizną, trzeba natychmiast zacząć zmieniać świadomość ludzi i polskie prawo - kwituje stanowczo.
Tak wygląda ten problem.
